Ks. dr Tadeusz Krahel
Tomasz Kiejdo - 18 grudnia 2024 roku
Dobry wieczór
Szanowny Panie Doktorze przesyłam artykuł o książce ks. dr. Tadeusza Krahela.
Tekst ukazał się 18 grudnia 2024 w „Kresowym Serwisie Informacyjnym”.
Wyrażam zgodę na zamieszczenie materiału na stronie Państwa Towarzystwa.
Pozdrawiam, Tomasz Kiejdo
„Ratowanie Żydów przez duchowieństwo katolickie archidiecezji wileńskiej w czasie okupacji niemieckiej (1941 – 1944)”
Ukazała się nowa książka wybitnego znawcy historii archidiecezji wileńskiej ks. dr Tadeusza Krahela
„Ratowanie Żydów przez duchowieństwo katolickie archidiecezji wileńskiej w czasie okupacji niemieckiej (1941 – 1944)”.
Praca wydana w październiku 2024 roku zawiera sto czterdzieści cztery biogramy księży diecezjalnych i duchownych zakonnych ratujących Żydów.
Jak zauważa autor we wstępie: „Opracowanie, którego się podjąłem, jest trudne z różnych powodów.
Minęło 79 lat od zakończenia II wojny światowej. Świadkowie wydarzeń z tamtego okresu już nie żyją,
a ich dzieci i wnuki mają jedynie tzw. informacje wtórne.
Archidiecezja wileńska była w międzywojennej Polsce największą w Polsce pod względem obszaru; rozciągała się od Białegostoku, Białowieży
i Wołkowyska na południu po rzekę Dźwinę na północy. Graniczyła z Litwą, Łotwą i Związkiem Radzieckim.
Dziś jej obszar znajduje się w trzech państwach – Litwie, Białorusi i Polsce.
Największa jej część jest obecnie w granicach Białorusi, a najmniejsza w Polsce. Była też zróżnicowana wyznaniowo i narodowościowo.
To wszystko nie ułatwia badań. Trzeba wziąć pod uwagę i to, że Polacy nie byli wówczas w wolnym kraju,
lecz pod zbrodniczą okupacją niemiecką i sami byli skazani na zagładę”.
Biogramy kapłanów ratujących Żydów poprzedza zarys historyczny archidiecezji wileńskiej przed 1939 rokiem,
okres jej okupacji w latach 1939 – 1944 oraz tło historyczne odnoszące się do Żydów zamieszkujących ziemie archidiecezji wileńskiej
przed wybuchem wojny jak również w okresie okupacji sowieckiej i niemieckiej.
Autor porusza także eksterminację ludności żydowskiej przez Niemców oraz ratowanie jej przez księży archidiecezji wileńskiej.
Z publikacji dowiadujemy się także o sposobach pomocy udzielanej przez kapłanów i zakonników Żydom.
Począwszy od ukrywania ich na plebaniach, w kościołach i innych budynkach kościelnych, wystawianiu fałszywych metryk
i dostarczaniu podrobionej dokumentacji, wspieraniu materialnym, dostarczaniu żywności do getta, po podtrzymywanie ukrywających się na duchu.
Sześciu lub siedmiu kapłanów zapłaciło najwyższą cenę za wcielenie w życie przykazania miłości „kochaj bliźniego swego jak siebie samego”.
Czterech zostało zaliczonych do Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.
Niezwykle bogate są też źródła, do których sięgnął ks. dr Tadeusz Krahel. Od polskich archiwów kościelnych, archiwów państwowych,
poprzez zbiory Yad Vashem, Bibliotekę Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie i Centralnego Litewskiego Archiwum Państwowego
do źródeł drukowanych, prasy, netografii, maszynopisów oraz relacji, wywiadów i korespondencji znajdujących się w zbiorach autora.
Warto dodać, że jako badacz dziejów archidiecezji wileńskiej ks. dr Tadeusz Krahel z niektórymi kapłanami ratującymi Żydów
lub ich rodzinami utrzymywał kontakt osobisty.
„Książka stanowi bezsprzecznie cenny wkład do badań nad problematyką ratowania Żydów i udzielania im różnorodnej pomocy
w czasie II wojny światowej nie tylko przez ludność cywilną, ale także – co jest znacznie słabiej rozpoznane – przez księży i zakonników
katolickich, w tym wypadku na przykładzie duchowieństwa archidiecezji wileńskiej” (z recenzji prof. dr. hab. Cezarego Kuklo).
Trzeba podkreślić, że nakład pięciuset egzemplarzy sfinansował sam autor. Pierwotnie książka miała być wydana w Instytucie Dziedzictwa
Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego. Jednak po zmianach politycznych jesienią 2023 nowe władze
Instytutu zrezygnowały z wydania publikacji, przygotowywanej już do druku.
Książkę można nabyć w Wydawnictwie BUK (Drukarnia Biały Kruk Milewscy sp.j.) w Sobolewie (ul. Tygrysia 50, 15-509 Białystok).
Ks. dr Tadeusz Krahel, fot. wykonała Teresa Worobiej.
Ks. dr Tadeusz Krahel
Urodził się w 1937 roku w Zwierzyńcu Wielkim. Święcenia kapłańskie przyjął w roku 1964. Przez kilka lat pracował jako wikariusz
w parafiach diecezji białostockiej. Studia na Wydziale Teologicznym ukończył na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
Doktoryzował się w zakresie historii Kościoła na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie.
Pracował jako wykładowca w Archidiecezjalnym Wyższym Seminarium Duchownym w Białymstoku, którego też był rektorem
w latach 1992 – 1993. Wykładał również na Akademii Teologicznej w Warszawie, Studium Teologii w Białymstoku i Wilnie.
Członek Białostockiego Towarzystwa Naukowego i Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Białymstoku.
Dorobek pisarski ks. dr. Tadeusza Krahela obejmuje około siedmiuset publikacji naukowych i popularnonaukowych.
Są wśród nich: „Poezja Ostrobramska, Archidiecezja wileńska w latach II wojny światowej. Studia i szkice”,
„Przez więzienia i obozy do kapłaństwa. Wojenne losy alumnów Seminarium Duchownego w Wilnie”,
„Martyrologia duchowieństwa Archidiecezji Wileńskiej 1939 – 1945” (wyd. 1 w 2017, wyd. 2 w 2020) i wiele innych.